بررسی فراوانی آللی و چندشکلی نشانگرهای آیزوزایم در برنج‏های ایرانی

آیزوزایم‏ها از نشانگر‏های مهم و مفید برای مطالعه ساختار ژنتیک و بهنژادی برنج می‏باشند. میزان چندشکلی، یکی از ویژگی‌های مهم هر نشانگر می‎باشد که ارزش و اهمیت نسبی آن را بیان می‏نماید. از سوی دیگر، فراوانی‏های آللی نشان‌دهنده ساختار ژنتیک جوامع هستند. بنابراین، پژوهش حاضر به منظور بررسی ساختار ژنتیک و تعیین اهمیت نسبی مکان‏های ژنی آیزوزایم در برنج‏های ایرانی انجام گرفت. در این مطالعه تعداد 120 نمونه از برنج‌های موجود در بانک ژن ایران انتخاب شدند. در هر نمونه، عصاره آنزیمی از چهار تا شش گیاهچه جوان (پلومول + کلئوپتیل) شش تا هشت روزه تهیه‌گردید. جداسازی و رنگ‌آمیزی آیـزوزایم‏ها بــا اندکی تغییـرات در روش گلازمن و همکاران (Glaszman et al., 1988) انجام گرفت. نتایج نشان داد که فراوانی آللی برنج‏های ایرانی در اکثر مکان‏های ژنی آیزوزایم با متوسط برنج‏های آسیایی (گزارش شده توسط گلازمن) تفاوت معنی‌داری دارد. هم‌چنین در هر مکان ژنی، یک یا دو آلل دارای فراوانی غالب بودند. پنج مکان ژنی Amp3 ، Pgi2 ، Est2 ، Amp1 و Amp2 به ترتیب با 60، 3/55، 8/54، 51 و 48 درصد دارای تنوع (چندشکلی) بیشتری بودند. در سه مکان Amp4 ، Est5 و Est9 تنوعی مشاهده نشد و بنابراین استفاده از آن‏ها به عنوان نشانگر برای گیاه برنج توصیه نمی‏شود. تنوع ژنی برنج‏های ایران و آسیا در مکان‏های ژنی Cat1 ، Pgi2 ، Amp2 ، Amp3 ، Amp4 و Est5 تا حد زیادی با هم مطابقت داشت، اما تنوع ژنی Pgi1 ، Est9 ، Est1 و Amp1 در برنج‏های ایران و آسیا اختلاف فاحش داشت. شاخص تنوع ژنوتیپی در برنج‌های ایرانی معادل 46/3 بود که در مقایسه با برنج‌های سایر کشورهای آسیایی مقدار فراوانی می‌باشد. مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که برنج‏های ایران دارای ساختار ژنتیک خاص هستند و تنوع ژنتیک آن‌ها نیز بسیار زیاد است. این امر می‌تواند به دلیل تکامل مستقل این گیاه زراعی در زیست‌بوم نسبتاً منحصر به فرد ایران باشد که تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای با زیست‌بوم اصلی این گیاه در آسیای جنوب‌شرقی، هند و چین دارد.